Αγκαθιάς - Ρίζα - Παρασπόρι - Σκοπή
Ξεκινώντας από τον Αγκαθιά Χαμεζίου και κατηφορίζοντας το όρος Κοπροκεφάλα συναντάτε τον μικρό έρημο οικισμό της Ρίζας. Σε κοντινή απόσταση θα βρείτε τον Ιερό Ναό της Παναγίας της Γαλατοκτισμένης, όπου μπορείτε να κάνετε ένα σύντομο διάλλημα. Ανηφορίζοντας μέσα από τα προσφυγικά κτήματα των Παρασποριανών με αφετηρία τον Αφέντη Χριστό, θα απολαύσετε την όμορφη θέα της περιοχής. Φτάνοντας στο οικισμό του Παρασπορίου μπορείτε να κάνετε βόλτα στο χωριό και να επισκεφθήτε την θαυμάσιου κάλλους τοποθεσία "Κάτω Βρύση" με την εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακή κρήνη. Η διαδρομή συνεχίζεται και ολοκληρώνεται στο χωριό Σκοπή μέσα από τα καταπράσινα καλντερίμια της.
Ρίζα
Σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από την πόλη της Σητείας και λίγο μετά από το Παρασπόρι, στα υπώρεια του όρους της Κοπροκεφάλας, σε ύψος περί τα 420m υπάρχει ο οικισμός της Ρίζας. Η ονομασία της προήλθε από την τοποθεσία που είναι χτισμένη, στο τέλος του φαραγγιού του Σκορδύλλου στη ρίζα των ορέων της Σητείας και ειδικότερα της κορυφής της Κοπροκεφάλας.Πρώτη φορά αναφέρεται στην απογραφή του 1881 στο δήμο Λιμένος Σητείας με 49 Χριστιανούς κατοίκους, το 1951 με 69 κατ., το 1961 με 50 κατ. ,το 1971 με 33κατ., το 1981 με 19 κατ. και σήμερα δεν κατοικείται.Στην περιοχή του οικισμού βρέθηκε οικία της Μεσομινωικής Ι περιόδου.(Ν.Πλάτων, Πρακτικά Αρχ. Εταιρ. 1952 (1955)σ.646). Πρόκειται για μια ευρύχωρη και πολύπλοκη αγροτική έπαυλη διαστάσεων 18x25 αποτελείται από 12 διαμερίσματα. Καταστράφηκε από άγνωστη αιτία τα τελευταία χρόνια της ΥΜ ΙΑ περιόδου. Μέσα στον οικισμό έχουμε το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα που εξυπηρετεί τις ανάγκες και του νεκροταφείου. Από την αρχιτεκτονική δομή του κτηρίου καταλαβαίνουμε ότι κατασκευάστηκε σε δύο διαφορετικές περιόδους 1898 σύμφωνα με την επιγραφή στο αγιόθυρο και 1912 από τις εικόνες.
Παναγία ή Γαλακτοκτισμένη
Ο ναός της Παναγίας ή Γαλακτοκτισμένης κατασκευάστηκε την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Οι Οθωμανοί δεν επέτρεπαν τη χρήση νερού για κατασκευή ναού, οπότε το πρόβλημα νερού λύθηκε από τους χριστιανούς κτηνοτρόφους. Οι οποίοι πρόσφεραν ποσότητα γάλατος για να μαλάζουν οι κτίστες τη λάσπη και να προβούν στην οικοδόμηση του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το αγιόθυρο του ναού, παραπέμπει σε εποχή λίγο πριν από το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας και της επανάστασης του 1897.Το ίδιο συμβαίνει και με τις εικόνες του τέμπλου που είναι λαϊκή τέχνη του τέλους του 19ου αιώνα.
Σκοπή
Από τα μεγαλύτερα χωριά του δήμου με σημαντική παραγωγή ελαιολάδου. Στη Σκοπή υπάγεται η Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης του Τράχηλα που ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα από τον Ιωαννίκιο και ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε τον 17ο αιώνα από τον Γεννάδιο. Ήταν μια από τις σπουδαιότερες και πιο φημισμένες μονές της Κρήτης. Πιθανότατα καταστράφηκε το 1538 από τον Μπαρμπαρόσα και σίγουρα το 1829 από τους Τούρκους. Το 1870 υπάχθηκε στη Μονή Τοπλού. Υπάρχουν παλιές ωραίες εικόνες και επιγραφικά χαράγματα μεταξύ των οποίων ένα σε ωραία ελεγειακά δίστιχα για την ανακαίνιση της και ένα των Αφών Παντογάλων. Δυστυχώς οι νεώτερες επεμβάσεις στη Μονή και η μορφή των γύρω τσιμεντένιων κτισμάτων έχουν αλλοιώσει την εικόνα του μνημείου και του τοπίου και απαιτείται αποκατάσταση και προσοχή.
Η Μονή βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο. Ανατολικά της από τη θέση Πλατάνι ξεκινά το όμορφο φαράγγι των Αγ. Πάντων που πρόσφατα σημάνθηκε και αναδείχτηκε. Αποτελεί θαυμάσια φυσιολατρική διαδρομή.
Στη Σκοπή ανήκουν και οι μικροί παραθαλάσσιοι οικισμοί Παπαδιόκαμπος και Πλατάνι.
Σκορδίλο - Ρίζα - Παρασπόρι
Η διαδρομή ξεκινάει από το Σκορδίλο ή αλλιώς Σκορδύλω που βρίσκεται ανάμεσα από την Κεφάλα και την Κρυγιανή Κεφάλα σε υψόμετρο 550μ. και όπως υπάρχει σε αναφορές, το όνομα του προέρχεται από την φημισμένη οικογένεια των Σκορδύλων.
Διασχίζοντας τον οικισμό ο επισκέπτης συναντά την οθωμανική κρήνη ενώ θα παρατηρήσει την αναλλοίωτη αρχιτεκτονική των κτισμάτων που παραπέμπει στην κλασσική δομή της οθωμανικής περιόδου στην Κρήτη με τα χαρακτηριστικά της αγροτικής οικείας. Φυσικά σε αυτό βοήθησε η μετέπειτα πληθυσμιακή ερήμωση του οικισμού.
Φεύγοντας από τον οικισμό Σκορδίλο διασχίζοντας το παλιό μονοπάτι, σήμερα αγροτική οδός κατηφόρισαν για την Ρίζα (Rizu) σε ύψος 420μ. Η ονομασία της προέρχεται πιθανότατα λόγω της θέσης του οικισμού, στην ρίζα της κορυφής Κοπροκεφάλας. Η αρχιτεκτονική του οικισμού είναι αρκετά εντυπωσιακή που παραπέμπει στην αστική δομή της νεότερης οθωμανικής περιόδου, παρατηρούμε δηλαδή οικείες με δύο πατώματα και οι τοίχοι είναι επιχρισμένοι με σοβά. Στη συνέχεια κατευθυνόμαστε για την Παναγία την Γαλατοκτησμένη όπου λίγο πριν φτάσετε στην Παναγία θα περάσετε από τις «Καρές» όπου στον παρελθόν γινόταν το παραδοσιακό πανηγύρι του δεκαπενταύγουστου, που σήμερα το αναβιώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παρασπορίου στην Κάτω Βρύση του οικισμού Παρασπόρι. Στην Παναγία υπάρχει σε κάδρο μέσα στην εκκλησία η ιστορία της η οποία έχει καταγραφεί σε έμμετρο λόγο (μαντινάδες) από την Κατίνα Καρνιαδάκη. Συνεχίζοντας ανηφορίζουμε για τον Αφέντη Χριστό με καταπληκτική θέα στην ευρύτερη περιοχή και στη συνέχεια κατευθυνόμαστε είτε προς τον Άγιο Κωνσταντίνο πριν κατηφορίσουμε για το χωριό Παρασπόρι και την Κάτω Βρύση, είτε προς το Πολιτιστικό Κέντρο (παλιό δημοτικό σχολείο) και το χωριό.
Δύο πιο κοντινές διαδρομές που μπορεί να κάνει ο επισκέπτης είναι η διαδρομή Παρασπόρι - Αφέντης Χριστός και Παρασπόρι - Άγιος Κωνσταντίνος.
